Voor de jongere generaties van tegenwoordig kan het moeilijk zijn, zich in het leven van hun ouders, grootouders en overgrootouders te verplaatsen. Het was een leven zonder internet en mobiele telefoons. In plaats daarvan moesten zij zich afvragen of er wel genoeg ingeblikt eten en water in de schuilkelder onder hun appartementsgebouw was en wie men in geval van nood echt zou kunnen vertrouwen. – als de Koude Oorlog ineens heet zou worden.

Van 1945 tot het einde van de 80er jaren was het gevaar van een alles vernietigende oorlog alomtegenwoordig. De moeilijke jaren van de tweede Wereldoorlog werden naadloos door de zogenaamde Koude Oorlog afgelost: een langdurig politiek en militair conflict, dat de wereld aan de rand van de totale eliminatie bracht.

De Koude Oorlog was een ideologisch conflict tussen de westelijke democratieën en de dictaturen van het Oostblok: Welke normen en waarden zouden in de maatschappij gelden? Hoe moest men zijn leven leiden en welke invloed zouden de mensen op hun eigen leven hebben? Deze strijd werd overal gevoerd: in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, op de werkplek, in de woongemeenschap, om maar een paar van de vele strijdperken van de Koude Oorlog te noemen.

De Koude Oorlog liet sporen achter. Bij vrouwen en mannen, jong en oud. Maar de angst voor de alles vernietigende nucleaire oorlog, die vooral in de 40er en 50er jaren overheerste, werd op den duur de normale toestand. De Koude Oorlog werd alledaags, maar was toch alomtegenwoordig. De militaire oefeningen, de vredesdemonstraties, de wekelijkse luchtalarmoefeningen herinnerden de mensen aan het dodelijke gevaar, dat van een conflict tussen de supermachten uitging.

Het ideologische conflict tussen de westelijke democratieën en het internationale communisme, dat vanuit Moskou werd geleid, was al vóór het begin van de tweede Wereldoorlog begonnen. In het interbellum betraden echter nieuwe vijanden het wereldtoneel. Het fascisme en het nationaalsocialisme begonnen zich over een Europa uit te breiden, dat nog uitgeput was van de eerste Wereldoorlog.
 

In Rusland hadden de communisten in 1917, na een bloedige revolutie, de absoluut heersende Tsaar en de onderdrukkende aristocratie verdreven en de macht aan zich getrokken. Voor de mensen in de Sovjet-Unie was dat alternatief voor het Tsarisme echter niet veel beter: Weliswaar werden maatregelen tegen werkloosheid en armoede getroffen, maar daarvoor traden weer nieuwe problemen in de plaats, zoals arrestaties en deportaties van “ongemakkelijke” burgers, gedwongen collectivisering en de angst voor de geheime politie van de nieuwe communistische machthebbers, de voorganger van de KGB, maakten het leven moeilijk. Miljoenen werden het slachtoffer van het communistische regime.
 

Na de tweede Wereldoorlog werd het sovjet systeem min of meer naadloos op de Oost-Europese landen overgedragen, die nu gedwongen werden de heerschappij van de Sovjet-Unie te accepteren. Hoewel de VS, Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie onder elkaar hadden afgesproken dat in de Oost-Europese landen vrije en democratische verkiezingen zouden worden gehouden, werd deze afspraak langzaam maar zeker door de Sovjet-Unie genegeerd. De strijd tegen de dictatuur in Europa was tevergeefs geweest. Hoewel het nationaalsocialistische Duitsland verslagen was, loerde nu het communistische gevaar vlak voor de Deense grens.
 

De geopolitieke ligging van Denemarken betekende dat wij zeer snel in een nieuwe oorlog tussen Oost en West zouden worden betrokken. Dat wisten de meesten. Maar toch bestond er, noch bij de politici, noch bij de bevolking, de wil om de Deense strijdkrachten zodanig te versterken dat zij krachtig genoeg zouden zijn om het Rode Leger buiten de grenzen van Denemarken te houden. Het gevolg was dat Denemarken zijn jarenlange traditie van neutraliteit opgaf en partij koos voor de westelijke democratieën en zich bij het Noord-Atlantische Pact, de voorganger van de NAVO, aansloot. Het waren de Amerikaanse atoomwapens en de “musketiers eed” die bijdroegen tot de veiligheid van Denemarken. Als Denemarken zou worden aangevallen, zouden de andere landen dat als een aanval op het gehele Pact zien en zou Denemarken verdedigd worden. Op die manier was Denemarken van een zekere mate van veiligheid gegarandeerd. En toch: in het begin van de 50er jaren wisten de Deense politici dat hun staat als verloren gold. Hun land lag geheel alleen aan de verkeerde kant van de frontlijn, waarvan de NAVO uitging dat deze in geval van een onenigheid met de Sovjet Unie en de Oost-Europese landen zou kunnen worden  gehouden. Ook de ligging van Denemarken, als bewaker van de waterwegen uit de Oostzee, zorgde er voor dat de Sovjet-Unie en de Oostbloklanden, die zich in 1955 tot het militaire Pact van Warschau hadden verenigd, voortdurend een waakzaam oog op de gang van zaken in Denemarken hielden.

De Koude Oorlog werd een oorlog van de inlichtingendiensten. Spionage, supervisie en geheimzinnige activiteiten hoorden al snel tot het dagelijkse leven. Terwijl de USA vóór de tweede Wereldoorlog geen echte inlichtingendienst hadden, had de Sovjet-Unie al tientallen jaren lang in het Westen geopereerd en er een dicht net van agenten en communistische handlangers opgebouwd.

De open maatschappijen van het Westen waren relatief gemakkelijk te infiltreren, terwijl de maatschappijen van de Sovjet-Unie en de Oost-Europese satellietstaten gesloten waren en over uitermate effectieve veiligheidsdiensten beschikten, die het vluchten van de eigen burgers en het infiltreren van buitenlandse agenten moesten verhinderen.
 

In de tweede helft van de 40er jaren begonnen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië in het geheim de opstandelingen in de Baltische Staten, Polen en de Oekraïne te steunen. Agenten landden aan parachutes of werden met motor torpedo boten aan land gezet. Men hoopte dat op die manier de lokale rebellen inlichtingen over het Sovjet machtapparaat zouden leveren en tot weerstand tegen de bezettingsmacht zouden kunnen worden bewogen. Maar door het hoge niveau van waakzaamheid van de sovjet veiligheidsdiensten werden de rebellen in de Baltische staten ontmaskerd en door medewerkers van de veiligheidsdiensten vervangen. Met andere woorden: het Westen zond zijn agenten direct in de armen van de KGB. Toen deze activiteiten medio 50er jaren ophielden, hadden zij vele mensenlevens gekost.

Behalve de geheime acties, die Oost en West tegen elkaar doorvoerden, leidde de Koude Oorlog ook tot een aantal open conflicten. De communistische machtovername in Tsjechoslowakije en de blokkade van Berlijn in 1948, de Korea Oorlog, de opstanden in de DDR., Polen en Hongarije, alsmede het Mc Carthyisme maakten allemaal onderdeel uit van de Koude Oorlog en toonden aan hoe groot de invloed was die de Koude Oorlog op het dagelijks leven van mensen in de hele wereld gekregen had.

De Cuba Crisis van 1962 toonde met alle duidelijkheid wat een gevaarlijk spel de Koude Oorlog was. De Sovjet-Unie probeerde in het geheim nucleaire raketten op Cuba te stationeren en had al geruime tijd wapens naar Cuba verscheept. Een deel van die schepen was door Deense wateren gekomen, waar zij ontdekt en gefotografeerd werden. De VS probeerden door middel van een blokkade het bewapenen van Cuba te voorkomen. In oktober 1967 werd de situatie kritisch: Vele mensen dachten dat nu de derde Wereldoorlog uit zou breken. Geheime onderhandelingen leidden tot een overeenkomst tussen de VS en de Sovjet-Unie en de volgende jaren brachten een zekere détente in de betrekkingen tussen de supermachten.

Het einde van de zestiger en zeventiger jaren stond in het teken van de beweging van 1968, de studentenprotesten, de Vietnam Oorlog, het ideologische terrorisme en de vrijheidsstrijd in de Derde Wereld. Langzaam maar zeker werd de relatie tussen Oost en West slechter en de angst voor een nucleaire oorlog was weer alomtegenwoordig.

Het einde van de Koude Oorlog voltrok zich in de 80er jaren. De Verenigde Staten zetten de Sovjet Unie financieel onder druk door een hightech project in het leven te roepen, waar het Kremlin niet mee kon concurreren. De VS presenteerden o.a. het SDI programma, een initiatief om een schild tegen intercontinentale raketten op te bouwen. De sovjet economie was uitgemergeld en kon de VS in deze wapenwedloop nauwelijks bijhouden. Maar de druk op de communistische leider kwam ook van binnen.

In Polen was sedert 1980 de vakbond Solidarność, een georganiseerde oppositie tegen het communistische regime. In de loop van 1980 werd de communistische leider steeds meer door de groeiende drang naar zelfbeschikking onder druk gezet en eind 1989 begon het hele Oostblok uit elkaar te breken. Hongarije opende zijn grenzen naar het Westen en vereenvoudigde zijn uitreisbepalingen. Dat leidde ertoe dat duizenden Oost-Duitsers hun koffers pakten om via Hongarije naar het Westen te reizen. De Oost-Duitse regering had in 1961 de Berlijnse Muur gebouwd, teneinde de vlucht van Oost naar West te stoppen en toen tientallen jaren later ook het Oost-Duitse regime op zijn grondvesten begon te wankelen, werd op 9 november 1989 de grens tussen Oost- en West Berlijn door een toeval geopend. Plotseling omarmde mensen uit Oost en West elkaar en werd er op de Berlijnse Muur gedanst.

Estland, Letland en Litouwen kregen hun onafhankelijkheid en na de collaps van het Pact van Warschau en de Sovjet-Unie ontstonden er talloze nieuwe staten. Tegenwoordig zijn er nog een paar dictaturen in Europa en er is nog veel in de wereld, waar men zich zorgen over kan maken: Honger en klimaatcatastrofen, terrorisme en nog veel meer. Maar het acute gevaar dat de wereld in 30 minuten in een nucleaire catastrofe ten onder zal gaan, is voorbij. Wij staan nog steeds voor dezelfde vragen waarover de Koude Oorlog werd gevoerd: Willen wij baas over ons eigen leven zijn en in vrede met elkaar samenleven, of willen we accepteren dat ons leven door fanatieke dogma’s en totalitaire ideeën onderdrukt wordt.